Pogonowski Stanisław TW „Zbyszek”

Mieszkaniec Siedlec. Wykształcenie zasadnicze zawodowe. Pracownik Fabryki Narzędzi Skrawających „Vis” w Siedlcach, pracownik fizyczny na fermie lisów, której współwłaścicielem był jego ojciec i Zygmunt Goławski. Do współpracy z siedlecką służbą bezpieczeństwa został zwerbowany 16 listopada 1976 roku. Celem pozyskania była inwigilacja figurantów kwestionariusza ewidencyjnego kryptonim „Hazard”, m.in. Zygmunta Goławskiego. Zwerbował go ppor. mgr Zbigniew Kulma kierownik sekcji Wydz. III KWMO w Siedlcach. Własnoręcznie napisał zobowiązanie o podjęciu współpracy przyjmując pseudonim konspiracyjny „Zbyszek”. Od 1978 roku prowadził go ppor. Jerzy Sadowski insp. Wydz. III KW MO w Siedlcach. Przez krótki okres prowadzili go też ppor. J. Zawistowski i ppor. P. Duszczyk.

W charakterystyce TW ps. „Zbyszek”, którą wystawił 11.04.1980 roku oficer prowadzący ppor. Jerzy Sadowski możemy między innymi przeczytać:

Tajny współpracownik ps. „Zbyszek” jest z zawodu kierowcą-mechanikiem i liczy 31 lat. Poprzednio pracował jako kierowca w Woj. Zakł. Wet., lecz ze względu na zły stan zdrowia (komplikacje ze wzrokiem) aktualnie nigdzie nie pracuje. Zamieszkuje wspólnie z rodzicami w Siedlcach (…).

Wymieniony został pozyskany do współpracy w 1976 r. na podstawie „dobrowolności”. Celem pozyskania było rozpoznanie działalności, zamierzeń oraz kontaktów figuranta [Zygmunta Goławskiego] sprawy operacyjnego rozpracowania kryptonim „Wirus”. Nadmieniam, że pracował wtedy jako pracownik fizyczny na fermie lisów, której współwłaścicielem był Z. GOŁAWSKI.

W dotychczasowej współpracy odbyto z TW „Zbyszek” wiele spotkań, z których sporządzono informacje pisane własnoręcznie przez TW, lub pracownika obsługującego źródło. Spotkania odbywały się systematycznie, raz na dwa tygodnie, a w sytuacjach wzmożonej aktywności operacyjnej, nawet co drugi dzień. W tych sytuacjach TW „Zbyszek” po każdym pobycie u figuranta pisał szczegółowe informacje, które pozwoliły nam na pełniejsze rozpoznanie działalności figuranta

Ponadto przekazywane informacje były w miarę obiektywne, wiarygodne. W swojej treści nie zawierały takich elementów, Jak: kto jest kurierem, kiedy, ile i skąd jest przywożona literatura oraz gdzie przechowywana, ponieważ Z. GOŁAWSKI nigdy o tych sprawach nie mówi. Niemniej informacje od źródła pozwoliły rozpoznać szereg kontaktów figuranta, kiedy posiada w zakładzie wrogą literaturę, jak też co zamierza zrobić w najbliższym czasie. Na planowane spotkania przychodzi systematycznie i punktualnie. W zdobywaniu informacji i realizacji stawianych zadań przejawia dużo własnych pomysłów i sprytu. Jego ujemną stroną, to nadużywanie alkoholu, brak stałego miejsca pracy oraz zaniedbania w wyglądzie osobistym.

Oto niektóre z doniesień Stanisława Pogonowskiego TW ps. „Zbyszek”:

Informacja operacyjna z dnia 05.11.1976 r.

Zygmunt Goławski posiada u siebie w domu wiele książek z „zachodu”. M.in. Sołżenicyna „Archipelag Gułag, książkę o obozie w Katyniu i gazety „Dziennik Polski”. (…) Książki i gazety, o których mowa, Goławski wypożycza do czytania swoim znajomym np. Józefowi Pogonowskiemu, T. Sobiechowi i innym. Prawie codziennie wieczorem w zakładzie Goławskiego zbiera się ścisłe grono kolegów jego i prowadzą dyskusje na tematy polityczno-społeczne.

Informacja operacyjna z dnia 15.11.1978 r.

Podczas pobytu w zakładzie Figuranta otrzymał od niego do przeczytania broszurę „Caryca i zierkało” [Caryca i zwierciadło] oraz książeczkę „Najbliższy sojusznik Hitlera” [Najlepszy sojusznik Hitlera]. Powyższe pozycje Zygmunt Goławski pozwolił tw wziąć do domu, natomiast na miejscu w zakładzie udostępnił „Konfrontacje” oświadczając, że jak tw chce kupić „to proszę 300 zł”. Ponadto okazał tw znaczek z „pleksy” z napisem Konfederacja Polski Niepodległej. Za ten znaczek figurant chciał 50 zł, lecz jego posiadacz musi być członkiem KPN-u. Ze słów Goławskiego wynikało, iż posiadał tych znaczków – 100 sztuk a zostało mu tylko 2. W dalszej rozmowie tw zgłosił akces wstąpienia do KPN-u, na co figurant odpowiedział „proszę Pana, wszystko jest do załatwienia, ale powoli. Musi się Pan sprawdzić. Podstawowy warunek to członkowie nie mogą pić alkoholu i prezentować odpowiednią postawę moralną - Pana sprawę przemyślimy”.

(…)

W trakcie rozmowy tw oświadczył, iż jego zdaniem Z. Goławski jest „szefem” zorganizowanych grup antysocjalistycznych na terenie Siedlec. Wynika to z tego, że ci co są w stałym i zażyłym kontakcie z figurantem, zawsze zwracają się do niego po literaturę, pytają się co słychać w W-wie itd. Tw zauważył też, iż w ostatnim czasie Z. Goławski, gdy ma prowadzić rozmowę interesującą to wychodzi do drugiego pokoju, włącza radioodbiornik, wychodzi na ulicę lub też umawia się z tą osobą do domu na Kilińskiego lub Słoneczną w godz. Wieczornych.

Do tej informacji operacyjnej ppor. mgr Zbigniew Kulma kierownik sekcji Wydz. III KWMO w Siedlcach dołączył adnotacje:

Tow. Sadowski

1. Z niniejszej informacji wynika jakie osoby interesują figuranta co do ich przynależności do KPN. Wobec powyższego wskazanym byłoby, aby wyszukać takiego tw i w ramach stosownej kombinacji operacyjnej wprowadzić go do sprawy.
2. Czy nie wskazane byłoby wystosować wniosek o instalację PP [podsłuch] w mieszkaniu figuranta przy ul. (…)?

Informacja z dnia 9.02.1979 r.

Omówienie

Spotkanie z tw ps. „Zbyszek” odbyłem w dniu 9.02.1979 r. w LK krypt. „Zajazd”. Na spotkaniu tym uczestniczył ppor. Zb. Kulma. Dekonspiracji nie stwierdzono Wartość informacji wiarygodna. Na spotkanie tw przyniósł broszurę pt. „Czy Związek Sowiecki przetrwa do 1984 r.?” Andrzej Amarlik – Wydawnictwo im. Konstytucji 3 Maja Warszawa 1978 r. str. 42. Powyższą publikację tw otrzymał od figuranta. Broszur pod tym tytułem było pięć lub sześć, leżały razem z „Opinią” w skoroszycie przykrytym gazetą, który znajdował się na warsztacie (szkic w załączeniu). Tw w zakładzie Goławskiego przebywał około 10 min. W tym czasie był mężczyzna o imieniu Franek, kierowca z PKS-u, jeździ prawdopodobnie na liniach podmiejskich, repatriant. Kiedy tw wziął wymienioną wyżej broszurę, Goławski oświadczył, „iż jest to wybitny pisarz, że go zamknęli”. Ponadto telefon jaki znajduje się w zakładzie Goławskiego posiada wtyczkę [posiada zainstalowany podsłuch]. Niekiedy figurant rozłącza przewód telefonu wyjmując wtyczkę. Wielokrotnie też nie podnosi słuchawki. Gdy figurant daje tw coś z literatury bezdebitowej do czytania to zawsze mówi „przeczyta to Pan, ale nikomu więcej”. W dniu dzisiejszym tw ma odnieść otrzymaną broszurę figurantowi i nawiązać z nim rozmowę na temat ceny, zawartej treści itd. Trzeba zauważyć, że tw po wejściu do zakładu figuranta, bez jego zgody przegląda leżące na warsztacie gazety, książki oraz inne dokumenty. Goławski zauważając ten czy inny dokument w rękach tw dodaje „warto to dokładnie przeczytać”, „zobaczy Pan dalej” itp. W zakładzie tw może wszystko czytać i przeglądać, natomiast gdy chce wziąć do domu, Goławski nie wyraża zgody.

Zadania

1. Nawiązać dyskusję z Goławskim na temat ceny broszur stwierdzając, iż cena nie jest adekwatna do zawartej treści. Tw uważa, iż jest to szmira, dawne i przeżyte. Następnie, iż druk jest mały i słabo widoczny – źle czytać.
2. Podczas pobytu starać się wszelkimi sposobami ustalić bliższe dane osobowe osób z którymi figurant rozmawia „otwarcie”.

Informacja z dnia 13.12.1979 r.

Około godz. 16^10-20 do zakładu Zygmunta Goławskiego wszedł Stanisław Karpik z Opola z NN mężczyzną, którego przedstawił Goławskiemu jako Kazimierza Świtonia. Zaraz po wejściu, Stanisław Karpik wręczył Zygmuntowi Goławskiemu pakunek, w którym jak się później dowiedziałem były gazetki: „Robotnik” około 20 szt. Oraz 1 egz. „Biuletynu Informacyjnego” KSS KOR (jeden egz. „Robotnika” figurant udostępnił tw – w załączeniu).

Spotkania z TW „Zbyszek” odbywały się w lokalu kontaktowym „Zajazd”, samochodzie prywatnym, Hotelu „Forum” oraz innych miejscach na terenie Siedlec. W okresie współpracy był kilkadziesiąt razy wynagradzany za przekazane informacje. W jego teczce personalnej są własnoręcznie pisane pokwitowania odbioru pieniędzy. W grudniu 1983 roku Stanisław Pogonowski wyjechał na Węgry. Zawarł tam związek małżeński z obywatelką Węgier. Z uwagi na powyższe, współpraca z TW „Zbyszek” została zawieszona. Wyraził zgodę na ewentualną współpracę ze służbami specjalnymi PRL na Węgrzech.

Ostatecznie współpracę z nim zakończono 11.03.1987 roku. Przed złożeniem akt do archiwum z teczki pracy TW „Zbyszek” wyjęto i zniszczono 92 informacji operacyjnych (donosów). W archiwach IPN zachowało się w teczce personalnej 107 kart dokumentów a w teczce pracy 78 kart dotyczących jego osoby.

opracował: Leszek Andrzejewski