Pomnik Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku

Pomnik Poległych Stoczniowców 1970, często o nazywany Pomnikiem Solidarności, upamiętnia ofiary protestów Grudnia 1970 roku. Znajduje się na Placu Solidarności w Gdańsku, przy Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej. To miejsce symboliczne, które stało się sercem walki o wolność i prawa człowieka w Polsce. Upamiętnia robotników, którzy zginęli podczas protestów Grudnia 1970. Jego obecność jest nie tylko hołdem dla ofiar, ale również przestrogą i przypomnieniem, jak istotna jest wolność, godność oraz solidarność społeczna.

Historia Pomnika Stoczniowców

Wydarzenia grudniowe 1970 roku to tragiczny moment w historii Polski. Protesty robotników przeciw podwyżkom cen zostały brutalnie stłumione przez władze komunistyczne – w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie zginęło 45 osób, setki zostały ranne. Pomnik jest hołdem dla tych, którzy oddali życie za godność i sprawiedliwość. W odpowiedzi na te wydarzenia powstał Pomnik Poległych Stoczniowców.

Pomnik Trzech Krzyży

Monument składa się z trzech stalowych krzyży o wysokości 42 metrów, na których zawieszono kotwice – symbol nadziei, co czyni go jednym z najbardziej rozpoznawalnych pomników w Polsce. Każdy krzyż jest ozdobiony kotwicą, symbolem morskim Gdańska i nadziei. Układ trzech krzyży odnosi się do liczby pierwszych ofiar oraz chrześcijańskiego symbolu Trójcy Świętej. Płaskorzeźby na podstawie przedstawiają sceny z życia stoczniowców, ich pracę, protesty i jedność. Na pomniku umieszczono cytat z Psalmu 29:

PAN DA SIŁĘ SWEMU LUDOWI, PAN DA SWEMU LUDOWI BŁOGOSŁAWIEŃSTWO POKOJU.

oraz fragment wiersza Czesława Miłosza „Który skrzywdziłeś”, podkreślający uniwersalny wymiar walki o wolność.

Twórcy i budowa

Projekt wykonał zespół w składzie: Bogdan Pietruszka, Elżbieta Szczodrowska-Peplińska, Robert Pepliński i Wiesław Szyślak. Za projekt małej architektury wokół pomnika odpowiadali Wojciech Mokwiński i Jacek Krenz. Budowa rozpoczęła się 17 września 1980 roku, po podpisaniu Porozumień Sierpniowych. Kamień węgielny wmurowano 6 grudnia, a uroczyste odsłonięcie nastąpiło 16 grudnia 1980 roku, w dziesiątą rocznicę wydarzeń grudniowych.

List prymasa Stefana Wyszyńskiego

Podczas uroczystości odczytano poruszający list prymasa Stefana Wyszyńskiego, w którym napisał m.in.:

Znakiem potrójnego krzyża chcieliście upamiętnić, Umiłowani Stoczniowcy i Obywatele Trójmiasta, miejsce bolesnej tragedii, która przed dziesięciu laty skrwawiła bruki Gdańska i Gdyni. Ten znak krzyża Chrystusowego jest zarazem znakiem pojednania, przebaczenia i pokoju, którego tak gorąco pragniemy dla naszej wspólnej Ojczyzny. Wszyscy to wiemy, że drogą do pokoju jest sprawiedliwość - fundament pokojowego życia i współpracy wszystkich warstw narodu. Prawda z miłości, pokój ze sprawiedliwości budzą zaufanie, poczucie odpowiedzialności i obowiązkowości - tych niezbędnych warunków zdrowego życia społecznego i narodowego. Niech znak potrójnego krzyża będzie natchnieniem w pracy i w ofierze.

Znaczenie historyczne

Pomnik Ofiar Grudnia 1970 ma ogromne znaczenie nie tylko dla Gdańska, ale i dla całej Polski oraz Europy Środkowo-Wschodniej. Przede wszystkim upamiętnia ofiary masakry robotników w grudniu 1970 roku, kiedy to władze komunistyczne brutalnie stłumiły protesty społeczne. Pomnik stał się pierwszym w bloku wschodnim publicznym upamiętnieniem ofiar reżimu komunistycznego, co samo w sobie było przełomem historycznym.

Znaczenie pomnika wykracza jednak poza upamiętnienie wydarzeń sprzed ponad pół wieku. To właśnie wokół Stoczni Gdańskiej w latach 1980–1981 narodził się ruch Solidarności – pierwszy niezależny związek zawodowy w krajach bloku wschodniego. Solidarność stała się symbolem walki o wolność, prawa człowieka i demokrację, a jej działalność przyczyniła się do upadku komunizmu w Polsce i transformacji ustrojowej w regionie.

Dla współczesnych Polaków pomnik jest miejscem refleksji nad ceną wolności, solidarności społecznej i odpowiedzialności za wspólnotę. Co roku organizowane są tu obchody rocznicowe, podczas których politycy, związkowcy, mieszkańcy Trójmiasta oraz turyści składają kwiaty i oddają hołd poległym. Plac Trzech Krzyży stał się także ważnym punktem edukacyjnym – zarówno dla młodzieży, jak i dorosłych, którzy chcą lepiej zrozumieć najnowszą historię Polski.

Dzięki temu przesłanie pomnika jest stale aktualizowane i przypominane kolejnym pokoleniom – jako wezwanie do pielęgnowania wolności, demokracji i praw człowieka.