Manifestacja 1 i 3 Maja 1983 roku

Kontrpochód pierwszomajowy oraz manifestacja z okazji święta 3 Maja zorganizowanych przez Solidarność w Siedlcach w 1983 roku wg. relacji oficera SB na podstawie donosów tajnych współpracowników i funkcjonariuszy SB i MO.

NIELEGALNE MANIFESTACJE

w dniach 1.05.1983 r. i 3.05.1983 r.

w Siedlcach

[…]

Od dłuższego czasu siedleccy aktywiści związkowi przygotowywali kolportaż ulotek informujących o zamiarze przeprowadzenia kontrmanifestacji. Wcześniej jednak w biuletynach informacyjnych NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze Oddział Siedlce i NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych – „Wiadomości Podlaskie” zamieszczono artykuły wzywające do pochodów 1 Majowych. […]

W ostatnich dniach tygodnia poprzedzającego 1 Maja na terenie Siedlec i innych miast województwa dokonano znacznego kolportażu ulotek okolicznościowych. Największe jego rozmiary wystąpiły w nocy z 28 na 29 kwietnia i w godzinach rannych dn. 29.04. Różnego rodzaju ulotki rozkolportowano zarówno we wszystkich prawie siedleckich zakładach pracy, jak też na ulicach Siedlec oraz w Pilawie i Mińsku Mazowieckim. […]

W okresie ostatnich 2 tygodni przed 1 Majem na terenie Siedlec wielokrotnie ujawniono też przyklejanie na witrynach sklepowych, drzwiach, murach itp. Plakietki samoprzylepne formatu 2,5 x 3,5 cm. z treścią "„Solidarność” jest będzie". Tak szeroka kampania propagandowa spowodowała, że nawet w tych kręgach pracowniczych, do których ulotki o kontrmanifestacjach 1 Majowych nie dotarły, mówiono o jej organizowaniu.

Siedleckie podziemie Solidarności w oparciu o b. aktyw tego związku w zakładach pracy, poczynił dalsze kroki na rzecz przygotowań do kontrmanifestacji. Przygotowano okolicznościowe transparenty, których jednak, jak się później okazało, nie wykorzystano w dniu 1 Maja.

W dniu 1.05.1983 r. impreza organizowana przez NSZZ „Solidarność” rozpoczęła się Mszą Świętą w kościele katedralnym w Siedlcach o godz. 10:⁰⁰. […] W czasie przebiegu mszy w kościele katedralnym wewnątrz bardzo aktywny był pracownik Odlewni Staliwa „Stalchemak” w Siedlcach Marek Biały. Ustawicznie przemieszczał się on w różnych częściach katedry porozumiewając się ze zgrupowanymi tu ludźmi. W czasie mszy nierozpoznana dziewczyna w wieku 23-24 lat złożyła pod krzyżem upamiętniającym NSZZ „Solidarność” i obozy dla internowanych wiązankę kwiatów i zapaliła dwie świeczki. W tym samym czasie wokół kościoła katedralnego zauważono kręcących się młodych ludzi w wieku szkoły średniej. Obserwowali oni rozwój sytuacji wokół katedry szczególną uwagę poświęcając zgrupowanemu w pobliżu oddziałowi ZOMO.

Po zakończeniu mszy, gdy zgromadzeni w kościele wierni zaczęli rozchodzić się, zauważono, że aktyw „Solidarności” grupuje się przed kościołem. Po kilku minutach zgrupowali się w jednym miejscu. W pewnym momencie przed zgrupowanych wysunął się Witold Bobryk – uczeń LO im. Królowej Jadwigi w Siedlcach, na którego sygnał poprzez podniesienie ręki do góry zgrupowani ludzie zaczęli iść ul. 1 Maja [obecnie ul. Bp. Świrskiego] w kierunku ul. Kościuszki. Początkowo przemarsz odbywał się chodnikiem – tylko nieliczni wchodzili na skraj jezdni.

W tym czasie wśród przechodzących ulicą 1 Maja rozpoznano oprócz W. Bobryka m.in. Cezarego Kazimierczaka, Marka Białego, Wiesława Zajączkowskiego, Wiśniewskiego z „Mera Błonie”, b. aktywistę RI „Solidarność” – Chojeckiego z Bielan, jednego z braci Potiopa z żoną, Konaszewskiego (kuśnierz z ul. 22 Lipca [obecnie ul. 11 Listopada] w Siedlcach). Znamienne jest, że w formowanym pochodzie obok ww. osób stanowiących czołówkę szło kilka kobiet z dziećmi w wózkach. W okolicy ul. Orzeszkowej do pochodu dołączyli m.in. Maciek Kublikowski, Andrzej Cichy, Tomasz Olko. W tym samym czasie z pochodu odłączyli się m.in. Marian Jaszczuk z FNS „VIS” i Marek Karpowicz [TW „Józek”], którzy ul. Orzeszkową udali się pod pomnik Tadeusza Kościuszki.

W okolicy ul. Sądowej w pochodzie, który szedł już wówczas całą szerokością ul. 1 Maja i liczył ok. 500 osób rozpoznano m.in. Tadeusza Nowakowskiego – ślusarza z ZM im. „Nowotko”, pielęgniarkę przychodni zakładowej WLKS „Mostostal” z mężem i dzieckiem w wózku, Bolesława Pudyna z ZPDz „Karo”, Leszka Janiaka z Chodowa k. Siedlec, inż. Jacka Gołębiowskiego z żoną, ucznia Chojewskiego, Krzysztofa Skolimowskiego z ZM im. „Nowotko” z żoną i dzieckiem w wózku.

W okolicy skrzyżowania ul. 1 Maja z ul. Konarskiego liczebność manifestantów zmalała, część ludzi odłączyła się udając się w kierunku parku. Po przejściu ul. Kościuszki na skrzyżowaniu z ul. Świerczewskiego [obecnie ul. Piłsudskiego] doszło do chwilowego zatrzymania pochodu. Spowodowane to było wchodzeniem w ul. Kościuszki (ze Świerczewskiego) zorganizowanej grupy uczestniczącej w oficjalnym pochodzie. Była to orkiestra dęta Zespołu Szkół Zawodowych nr 1 prowadzona przez Mirosława Rytla.

Gdy obie grupy zatrzymały się, ponownie uaktywnił się Witold Bobryk, który wybiegł na ul. Świerczewskiego i machając rękoma wzywał uczestników nielegalnego pochodu do dalszego marszu. Grupa muzyków zatrzymując się zrobiła drogę kontrmanifestantom. […]

Po dojściu uczestników pochodu pod pomnik T. Kościuszki (ilość ich w międzyczasie zmalała do ok. 50 osób), kilka osób złożyła pod cokołem wiązanki kwiatów. Wejście całej grupy na skwerek wywołało ciekawość ludzi, którzy rozchodzili się z oficjalnego pochodu. Spowodowało to ponowny wzrost ilościowy zgromadzonych pod pomnikiem. Liczbę osób szacowano na ok. 200. Aktywiści kontrpochodu utworzyli przy cokole pomnika podkowę. Zaintonowano śpiew „Roty” i jednej zwrotki hymnu polskiego. Również pod pomnikiem jednym z najaktywniejszych uczestników zgromadzenia był Witold Bobryk. On zainicjował podnoszenie w czasie śpiewu rąk do góry i składanie palców w kształcie litery „V”. […]

Po odśpiewaniu pieśni na znak jednego z mężczyzn (dotychczas nierozpoznany – wiek ok. 50 lat, wzrost ok. 165 cm, włosy czarne szpakowate, czesane do góry, ubrany w szary garnitur), który w końcowej fazie przejął kierowanie manifestacją od Bobryka, zgromadzeni przy pomniku ludzie spokojnie rozeszli się nie wywołując zakłócenia porządku publicznego.

W dniu 3.05. br. O godz. 18-tej w kościele św. Stanisława w Siedlcach odprawione zostało nabożeństwo majowe i msza zapowiadana w ulotkach „Solidarność Cię wzywa” kolportowanych na terenie Siedlec. Przed 1 Maja br. W nabożeństwie uczestniczyło ok. 2,5 tys. Osób. Rozpoczynając nabożeństwo NN ksiądz oznajmił, że msza odprawiana jest w intencji Ojczyzny stwierdzając dalej „… módlmy się w dniu dzisiejszym za wszystkich, którzy walczyli za wolność naszej Ojczyzny we wszystkich latach, za wszystkich których mogiły zdobią nasz kraj krwią przelaną z miłości do Ojczyzny, a zwłaszcza za tych którzy zginęli w czasie stanu wojennego, za wszystkich skrzywdzonych i uwięzionych”. […]

Zauważono, że ww. msza spowodowała, że do kościoła tego przychodziło wiele ludzi z wiązankami kwiatów. Część z nich z kwiatami wchodziła na teren kościelny – inni na długo przed rozpoczęciem mszy składali je przy pomniku Tadeusza Kościuszki. Do nich należeli m.in. Ignacy Kicki z Odlewni Staliwa „Stalchemak” oraz Marian Wielgosz z WLKS „Mostostal”. Pierwszy z nich został zatrzymany i doprowadzony do KMMO, gdzie przeprowadzono z nim rozmowę profilaktyczno-ostrzegawczą. Wśród ludzi gromadzących się wokół skwerku, na którym usytułowany jest pomnik zauważono również mecenasa Jana Mizikowskiego z Węgrowa znanego m.in. z tego, że przy podobnych imprezach wygłasza okolicznościowe przemówienia, włączając w nich wyraźnie antysocjalistyczne treści. Został on zatrzymany przez funkcjonariuszy MO.

W czasie trwania mszy wokół skwerku gromadziły się grupki ludzi, ciekawych zakończenia mszy i wyjścia wiernych na skwerek. Wśród nich było wielu uczniów. Kilku z nich zostało profilaktycznie wylegitymowanych […]. Wylegitymowano też 2 młodych mężczyzn niosących kwiatki w kierunku kościoła (rozpoznano, że brali oni udział w kontrpochodzie w dniu 1.05.1983 r. w Siedlcach). […] Jeden z nich miał w portfelu 100 złotową „cegiełkę” – opłatę na cele NSZZ „Solidarność”.

Po zakończeniu uroczystości kościelnych ok. godz. 19:²⁵ grupa działaczy b. „Solidarności” w trakcie opuszczania kościoła przez wiernych spowodowała zgrupowanie przy pomniku ok. 500 osób. Imprezę rozpoczęto zaintonowaniem pieśni „Boże coś Polskę”, następnie odśpiewano hymn narodowy i „Rotę”. W międzyczasie troje młodych ludzi: Agnieszka Więsak zam. […], Joanna Andrzejewska zam. […] (siostra Mirosława Andrzejewskiego) oraz Cezary Kaźmierczak zam. […] złożyli pod pomnikiem wieniec z kwiatów z szarfami na których wypisano „Siłę daj nam i Polskę daj nam żywą” i „3.05.83 r. Ruch Młodej Polski”. W trakcie składania wieńca Stanisław Wierzejski b. pracownik ZM im. „Nowotko”, ostatnio pracujący na terenie Łosic, zainicjował wznoszenie rąk do góry i składanie palców na kształt litery „V”. Czynność ta była wielokrotnie powtarzana.

Impreza trwała ok. 10 minut. Po jej zakończeniu zgromadzeni zaczęli się spokojnie rozchodzić. Zaobserwowano jednak, że duża część ludzi, w większości b. działaczy „Solidarności” cieszy się z odniesionego sukcesu propagandowego. Ludzie ci składali sobie nawzajem życzenia, zapoznawali się wzajemnie.

[…]

Opracował:

por. Jerzy Kruk

1. Plakat formatu A-5 przedstawiający cztery świnie w pochodzie 1 Majowym. Na piersiach jednej z nich jest skrót PZPR, na piersiach drugiej skrót PRON, trzecia z orderami trzyma tablicę z karykaturą Wojciecha Jaruzelskiego, czwarta trzyma czerwony sztandar. U góry znajduje się data 1.V.83. Dół plakatu zajmuje napis „POCHÓD OD-NOWICIELI”.
2. Ulotki formatu A-5 i A-6 na białym papierze wykonane pieczątką z czerwonego tuszu o treściach: „SOLIDARNOŚĆ WOLNOŚCI SYMBOL”, SOLIDARNOŚĆ WOLNOŚĆ STALE TRZEBA ZDOBYWAĆ”, „SOLIDARNOŚĆ”.
3. Ulotka formatu A-6 zatytułowana „DO MIESZKAŃCÓW WARSZAWY I OKOLIC” o treści „Robotnicze święto odebrane nam przez władzę, która zwie siebie „ludową” stało się ponownie świętem polskiego świata pracy walczącego o chleb, sprawiedliwość i wolność, o prawo do życia w prawdzie, godności i pokoju. Wzywamy wszystkich – by jak rok temu – wzięli udział w uroczystościach organizowanych przez NSZZ „Solidarność” region Mazowsze.
   1 Maja 1983 r. spotykamy się wszyscy o godz. 9⁴⁵ na Placu Zamkowym, by wspólnie uczestniczyć we mszy św. i w 1 Majowym pochodzie. Wobec możliwych utrudnień i przeszkód apelujemy o: -punktualne przybycie (trzeba brać pod uwagę możliwość dotarcia pieszo do Placu Zamkowego); - umawianie się z kolegami z pracy, sąsiadami czy znajomymi tak, by do pl. Zamkowego dochodzić w grupach; - utrzymanie porządku podczas uroczystości. Przypominamy o flagach i transparentach! Do zobaczenia 1 Maja!

   Komitet Organizacyjny Obchodów 1 Maja
   NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze

   Druk: MRKS „S””.
4. Ulotka formatu A-6 wykonana na powielaczu zatytułowana „Solidarność Cię wzywa” o treści „W dniu 1 Maja Święto ludzi pracy – o godz. 10⁰⁰ w kościele katedralnym odbędzie się Msza Święta w intencji solidarności pracy. Przyjdź, pokaż, że jesteś wolnym od strachu, godnym człowiekiem. Nie będziesz sam. Żadna władza nie może zabronić nam uczczenia robotniczego święta w taki sposób jaki uznamy za stosowny. Po mszy udajemy się pod pomnik Tadeusza Kościuszki.
   W dniu 3 Maja w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja o godz. 18³⁰ w kościele św. Stanisława odbędzie się Msza św. w intencji pomyślności Narodu i błogosławieństwo dla Ojczyzny. Po Mszy św. złożenie kwiatów pod pomnikiem Tadeusza Kościuszki.
   SOLIDARNOŚĆ ŻYJE, WALCZY, ZWYCIĘŻY

   NSZZ „Solidarność” w Siedlcach

   Siedlce, 16.04.83"
5. Plakat formatu A-5 przedstawiający rysunek dłoni z wyciągniętymi palcami w kształcie litery „V”. W środku dłoni jest napis „Solidarność”. Dół plakatu zajmuje napis „ŚWIĘTO PRACY 83”.
6. Plakietka samoprzylepna formatu 2,5 x 3,5 cm. z treścią „Solidarność jest będzie”.